Eén van de moeilijke dingen die aanstormende (en soms helaas ook gevestigde) docenten moeten leren is dat 'meer uitleg niet noodzakelijkerwijs leidt tot meer begrip'.
In WisFaq komt het regelmatig voor dat een beantwoorder bewust op de vlakte blijft en eerder probeert met 'hints' en 'suggesties' de vragensteller op het goede spoor te brengen en vooral zelf aan het denken te zetten. Wij noemen dat activerende didactiek.
Een aantal bezoekers van de website begrijpt dat concept ook niet helemaal. Het komt regelmatig voor dat vragenstellers reageren met de antwoorden op de 'activerende vragen' en dat is goed bedoeld maar niet 'het idee'. Ik schreef vandaag nog aan iemand die reageerde op een antwoord:
"Bedankt, maar de bedoeling van dit soort opdrachten is natuurlijk dat leerlingen/studenten zo'n beetje zelf ontdekken hoe 't zit en zo."
Daarom geven we soms maar zo'n beetje een soort van hint in plaats van het hele verhaal. Dit is voor veel bezoekers van de site soms moeilijk te begrijpen kennelijk. Maar ja, wij weten meestal wel hoe 't zit, maar om het te leren moeten leerlingen en studenten toch echt zelf aan het prutsen, denken, bewijzen en... aan de wiskunde.
Mijn ervaring is dat meer uitleg niet noodzakerlijkwijs leidt tot meer begrip. Maar ik begrijp het wel... ik denk dat de meeste mensen het leuk vinden om iets uit te leggen. Na bijna 20 jaar onderwijs probeer ik die neiging te bedwingen en eerlijk gezegd lukt dat ook niet altijd....:-)"
Uiteraard kan iemand die in principe wel 'alles begrepen' heeft bij een bepaalde opgave vastlopen. Het heeft dan natuurlijk niet veel zin om om de 'hete brei heen te blijven lopen'. In zo'n geval is gewoon 's een keer goed vertellen 'hoe je dat doet' natuurlijk niet verkeerd. Maar bij veel vragen krijg je toch wel 's het gevoel dat er iets meer aan de hand is dan alleen maar 'even niet weten hoe verder'.
Bij veel vragen wordt snel duidelijk dat er bij veel vragenstellers sprake is van 'gaten' in de voorkennis. Ik heb dat in mijn eigen lessen in havo 4 en 5 ook vaak geconstateerd. Het probleem is niet de afgeleide van ln(x) of de kettingregel, maar bijvoorbeeld dat je 48/64 kunt vereenvoudigen of dat (x+2)² toch echt niet hetzelfde is als x²+4. Vaak zit het 'probleem' eerder in de voorkennis dan in de nieuwe leerstof. Wel gehad? Niet blijven hangen? WisFaq signaleert op die manier vrij eenvoudig allerlei aansluitingsproblemen in het wiskundeonderwijs.
Een belangrijk verschil met 'online'-hulp en 'face2face'-hulp is dat je iemand niet kan zien. Normaal gesproken kijk je als docent als je iemand (of een heel stel bij elkaar) iets probeert uit te leggen of wat je 'vertelt en doet' een beetje aankomt. Dat kan je namelijk zien! In een klas zijn er meestal wel leerlingen die als een soort 'ankerpunt' je (meestal niet bewust) precies kunnen 'laten merken' of wat je 'staat te doen' een beetje aankomt. Ik heb zelfs ergens gelezen dat uit onderzoek bij excellente docenten dit aanwijsbaar is: ze 'kijken' heel goed naar de 'gevolgen' van hun uitleg en zijn in staan 'a la minute' hun koers te wijzigen als daar aanleiding voor is.
Je kent het wel... niet te snel... niet te langzaam... maar wel constant op je hoede zijn... en gewoon precies goed. Je moet dan, denk ik, helemaal boven de stof staan, over een rijke verzamelingen alternatieven beschikken en heel goed kunnen improviseren. Je moet terug kunnen vallen op eerder verworven kennis en vaardigheden en je moet moet heel goed weten waar je naar toe wilt.
Bij digitale communicatie is dat soort interactie en flexibiliteit (een absolute voorwaarde voor goed onderwijs) vele malen lastiger. Het is werkelijk soms een wonder hoe sommige beantwoorders in WisFaq dat doen: om precies met korte aanwijzingen, tips en suggesties iemand helemaal op het goede spoor te brengen.
Ik kom er nog wel een keer op terug, want dat is voor aanstormende docenten moeilijk maar belangrijk. Wat dat betreft is er in WisFaq heel veel te ontdekken omtrent de vraag 'hoe leer je wiskunde?' . Die beantwoorders verdienen wat mij betreft eigenlijk allemaal een lintje. Je moet 't maar durven om op zo'n manier voor iedereen zichtbaar vragen te beantwoorden van mensen die je niet kent, niet weet wat ze nu precies wel en niet begrijpen en waarbij je meestal weinig 'hoort' of je uitleg overkomt en het doel bereikt is.
