Goed lesgeven krijgt handvatten in de vorm van zes verschillende rollen. Rollen die voor iedere leraar heel herkenbaar zullen zijn. De 'zes rollen' is een update van de bekende 'vijf rollen'. Het vak van leraar ontwikkelt zich immers, en dus is er een zesde rol bijgekomen, die van leercoach.
Elke leraar, ervaren of startend, kan zich ontwikkelen binnen de zes rollen. Soms is er een rol die de leraar nog niet laat zien, terwijl de leerlingen of de situatie daar juist wel om vragen. Het kan zijn dat een bepaalde rol een voorkeur heeft van de leraar, maar niet meer voldoende bijdraagt aan de effectiviteit van de les. Ook kan het zo zijn dat de leraar vooral docentgestuurd lesgeeft, terwijl de klas of de situatie erom vragen om de leerlingen meer los te laten (of anders vast te houden) en er een aanpassing in de rol mag zijn. De zes rollen bieden de leraar handvatten om zijn of haar repertoire verder uit te breiden.
Iedere rol heeft een aantal kerntaken die beschrijven wat een leraar kan doen om deze rol effectief in te vullen. Elke kerntaak heeft indicatoren die bedoeld zijn als richtlijnen voor gedrag die passen bij de gewenste vorm van sturing. (Meer hierover bij de toelichting op het model).
De leraar kan afhankelijk van de gewenste sturing bewust kiezen voor het inzetten van een aantal vaardigheden.
Hieronder een uitleg van de verschillende rollen.
1. De leraar als gastheer
De relatie is de psychologische basisbehoefte van een leerling. Het gastheerschap is daarom een essentiële rol van de leraar. In deze rol maakt u contact met uw leerlingen. Het contact is een voorwaarde voor het leerproces en bepalend voor het verloop en de effectiviteit van de lessen en leeractiviteiten. Als gastheer ontvang je de leerlingen en geef je hen een welkom gevoel door vriendelijk te zijn. Je stemt af op de groep die je voor je hebt.
Kerntaken:
Contact maken
Regisseren van de groep
Zorgen dat leerlingen startklaar zijn
2. De leraar als presentator
Als leraar vang je aan het begin van de les de aandacht van de leerlingen en houd je de aandacht vast. Dit kan aan het begin zijn, als de les begint, maar ook wanneer je bijvoorbeeld na een groepsopdracht de aandacht van de leerlingen opnieuw moet vangen. Ook wordt in deze rol de leerlingen duidelijk gemaakt wat er in de les zal gaan gebeuren.
Kerntaken:
Aandacht vangen van leerlingen
Structuur aanbrengen in de les
Werken met concreet geformuleerde doelen
Leerlingen motiveren voor en laten oriënteren op de les
Leider zijn in de klas
3. De leraar als didacticus
Als leraar ben je in staat om leerlingen te laten leren. In de rol van didacticus breng je de leerstof over op de leerlingen. Een didacticus is in staat om het leerproces van zowel de gehele klas als de individuele leerling te sturen en begeleiden. Het gaat hierbij om het maken van keuzes op basis van de leerstof die je over wil brengen, passend bij de leerlingen die je lesgeeft. Als didacticus geef je uitleg en een complete instructie, opdat zij de leerstof zelfstandig kunnen verwerken. Je bent je daarbij bewust van het taalgebruik en maakt het leren zichtbaar. Vanuit een duidelijke structuur varieer je in de les, activeer je leerlingen en ga je waar nodig om met verschillen.
Kerntaken:
Activeren van het leerproces van leerlingen
Uitleggen op een heldere en zorgvuldige manier
Bewust zijn van de invloed van taal op leren
Omgaan met verschillen tussen leerlingen
Leerlingen snel en doelgericht aan het werk zetten
Werkvormen inzetten
Leer- en werkprestaties zichtbaar maken
4. De leraar als leercoach
Als leercoach richt je je op het ondersteunen van leerlingen in hun ontwikkeling richting zelfregulerend leren. Je ontwikkelt meta-cognitieve en affectieve vaardigheden bij de leerlingen die nodig zijn om optimaal zelfstandig en vervolgens zelfregulerend te werken.
Kerntaken:
Afstemmen, betrokkenheid tonen en (h)erkennen
Didactisch coachen (op individuele zelfsturing)
Pedagogisch coachen (op individuele zelfcontrole)
Coachen op individueel zelfregulerend gedrag)
5. De leraar als pedagoog
Als pedagoog zorg je voor een veilig leer-en werkklimaat in de les en grijp je in als deze in gevaar komt. Leerlingen voelen zich prettig bij jou in de les en kunnen zich op hun manier ontwikkelen en zich vormen in relatie tot anderen.
Kerntaken:
Een veilig pedagogisch klimaat scheppen
Een stimulerend leer- en werkklimaat scheppen
6. De leraar als afsluiter
Als afsluiter ben je je ervan bewust dat dit een belangrijke fase in de les is. Je zorgt ervoor dat het leren op dat moment wordt afgesloten. Leerlingen krijgen overzicht op de les omdat je als leraar terugblikt en de kern en de doelen van de les samenvat. Tevens reflecteer je met leerlingen op het leerproces. Je neemt afscheid en leerlingen kunnen daarna de les verlaten.
Kerntaken:
Inhoudelijk samenvatten van de les
Evalueren van de leerdoelen (door leerlingen te laten reflecteren op de bereikte leerresultaten)
Evalueren van de activiteiten in de les en het effect ervan (leerproces)
Vooruitblikken
Les op tijd afsluiten, (leerlingen laten) opruimen en inpakken
